Andrzejki – dzień świętego Andrzeja, to święto pochodzące ze Szwecji. Święty Andrzej jest patronem Szkocji, Grecji i Rosji.Około dnia św. Andrzeja kończy się rok kościelny a rozpoczyna Adwent, w tradycji ludowej w tym dniu chłopcy i dziewczęta z roztopionego wosku zgadywali, kto pierwszy ożeni się lub wyjdzie za mąż. Wróżby te nazywano właśnie „andrzejkami”, a zwyczaj w formie różnorodnych zabaw przetrwał do dziś. W ikonografii św. Andrzej Apostoł posiada od początku indywidualne cechy. Przedstawiany jest jako starszy mężczyzna o gęstych, siwych włosach i krzaczastej, krótkiej brodzie. Jako apostoł nosi długi płaszcz. Czasami ukazywany jest jako rybak w krótkiej tunice. Powracającą sceną w sztuce religijnej jest chwila jego ukrzyżowania. Krzyż świętego Andrzeja – forma krzyża (grecka litera Χ), której pochodzenie wiąże się z podaniem o ukrzyżowaniu głową w dół Andrzeja Apostoła. Formę krzyża świętego Andrzeja mają znaki drogowe ustawiane przy przejazdach kolejowych.
Wróżby „ ANDRZEJKOWE”
1. Dziewczyny wysiewały w garnkach lub na skrawku pola ziarna lnu i konopi, które zagrabiano męskimi spodniami, w nadziei, że sprowadzi to do domu kandydata na męża (Kresy Wschodnie).
2. Jeśli dziewczyna pościła przez cały dzień i modliła się do świętego Andrzeja, to we śnie mógł ukazać się jej przyszły ukochany (powszechne).
3. Jeśli ucięta przez pannę w dniu świętego Andrzeja gałązka wiśni lub czereśni zakwitła w wigilię Bożego Narodzenia, dziewczyna mogła liczyć na rychłe pójście za mąż (powszechne).
4. Losowanie przedmiotów o symbolicznym znaczeniu np. listek oznaczał staropanieństwo, obrączka lub wstążka z czepka – bliski ślub, różaniec – stan zakonny.
5. Wylewanie wosku na zimną wodę (często przez ucho od klucza) i wróżenie z kształtu zastygłej masy lub rzucanego przez nią cienia sylwetki przyszłego wielbiciela, akcesoriów związanych z jego zawodem itp.
6. Ustawianie od ściany do progu jeden za drugim butów zgromadzonych panien: ta której but pierwszy dotarł do progu miała jako pierwsza wyjść za mąż.
7. Strona od której zaszczekał pies miała być tą, z której nadejdzie przyszły oblubieniec.
8. Dziewczyny rzucały psu kulki z ciasta oznaczające wybranych chłopców i czekały, którą zje jako pierwszą.
9. Panny ustawiały się w koło i wpuszczały do środka gąsiora z zawiązanymi oczami; dziewczyna do której gąsior najpierw podszedł (albo skubnął) – jako pierwsza miała wyjść za mąż (wróżba znana na Kujawach i w Małopolsce).
10. Dziewczyny kładły na ławie placki posmarowane tłuszczem i sprowadzały psa; ta dziewczyna, której placek został najpierw zjedzony jako pierwsza miała wyjść za mąż (wróżba znana na Mazowszu).
11. Uczestnicy zabawy pisali imiona na dwóch kartkach: imiona dziewczyn na jednej,a chłopców na drugiej. Potem dziewczyna przekłuwała z czystej strony kartkę z imionami chłopców tak, by ich nie widzieć. Dziewczyna miała potem wyjść za mąż za chłopca o imieniu, które przekłuła. Chłopcy natomiast przekłuwali kartkę z imionami dziewczyn. (wróżba nowoczesna, znana w całej Polsce) .
Przysłowia „ ANDRZEJKOWE”
1. Gdy święty Andrzej ze śniegiem przybieży, sto dni śnieg na polu leży.
2. Kiedy na Andrzeja poleje, cały rok nie w porę rolę moczy, suszy.
3. Na świętego Andrzeja dziewkom z wróżby nadzieja.
4. Na świętego Andrzeja trza kożucha dobrodzieja.
5. Święty Andrzej wróży szczęście i szybkie zamęście
6. Śnieg na Andrzeja dla zboża zła nadzieja.
7. Jeżeli na świętego Andrzeja wiatr i mgła, to od Bożego Narodzenia będzie sroga zima.
8. Gdy w Andrzeja deszcz lub słota, w grudniu drogi bez błota.
9. Gdy święty Andrzej ze śniegiem przybieży sto dni śnieg w polu leży ,
10. Na święty Jędrzej szukają baby przędzy,
11. Kiedy na Andrzeja poleje, poprószy, cały rok nie w porę rolę moczy i suszy,
12. Na świętego Andrzeja dziewkom z wróżby nadzieja.
Jest także patronem małżeństw, podróżujących, rybaków, rycerzy, woziwodów, rzeźników, orędownik zakochanych, wspomaga w sprawach matrymonialnych i wypraszaniu potomstwa.